Συνέντευξη
Πάρις Μέξης
Σκηνοθέτης, σκηνογράφος, συγγραφέας, creative director, παιδαγωγός.
Εργάζεται επίσης στις παραστατικές τέχνες, ιδιαίτερα στην όπερα, στο θέατρο, στο χορό αλλά και στην επικοινωνία.
Για εμάς τα παιδιά τι είναι; Παιδαγωγός και κυρίως… άνετος (cool!)
Οι μαθητές του Α2 είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του για θέματα που μας αφορούν! Συζητήσαμε για το διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, την μουσική, την τέχνη, τις εμπειρίες του θεάτρου. Πολλοί από εμάς τους μαθητές έχουμε παρακολουθήσει θεατρικές παραστάσεις, κυρίως παιδικές. Λίγοι από εμάς έχουμε επισκεφθεί και σημαντικά θέατρα όπως το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Τι γίνεται όμως πίσω από τα παρασκήνια; Πώς αισθάνονται οι ηθοποιοί λίγο πριν την παράσταση; Ρωτήσαμε λοιπόν και λάβαμε τις απαντήσεις μας!
Αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την σκηνογραφία. Πότε και τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτό το επάγγελμα;
Ερωτεύτηκα το θέαμα ως εξής: Στην αρχή ήθελα να σχεδιάζω χώρους. Αργότερα, εργάστηκα ως αρχιτέκτονας. Στην αρχιτεκτονική όμως αντιμετώπισα ένα σημείο που με προβλημάτιζε: Τα σημαντικότερα έργα της αρχιτεκτονικής όπως πχ Ο Πύργος του Άιφελ που δημιουργήθηκε για μια έκθεση ή ο Παρθενώνας που ήταν ένας ναός κλπ, είτε έπαψαν να εξυπηρετούν το σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκαν είτε όχι, πάντως μνημειοποιήθηκαν. Και δίκαια. Σκοπός ενός αρχιτεκτονικού έργου είναι συνήθως να «μείνει». Εμένα όμως με ενδιέφερε το προσωρινό. Ήθελα να κάνω πράγματα που όταν σταματούν αρχίζουν άλλα, καινούργια, στη θέση τους! Τότε συνάντησα τη σκηνογραφία, τη δημιουργία χώρων που έχουν σκοπό να βοηθήσουν μια διήγηση και όταν αυτή τελειώνει, τελειώνουν και αυτά. Μέσα από τη σκηνογραφία αγάπησα την ίδια τη διήγηση, το θέατρο και άρχισα να το μαθαίνω βαθύτερα. Το θέατρο είναι ένα εργαλείο ενδοσκόπησης. Συγκεντρωνόμαστε όλοι σ’ ένα χώρο, θεατές και συντελεστές, δημιουργούμε, παρακολουθούμε και τελικά σκεφτόμαστε όλοι μαζί. Τι σκεφτόμαστε; Πολλά. Αν ήμασταν εμείς στην θέση των ηρώων τι θα κάναμε; Πώς θα αντιδρούσαμε; Στο θέατρο μπορείς να δεις το πιο απροσδόκητο πράγμα αλλά με την ασφάλεια του ότι «είναι στα ψέματα». Είναι όλο ένα παιχνίδι (άλλωστε λέμε «παίζω στο θέατρο»)! Παρακολουθείς ποιος μιλάει, σε ποιον μιλάει, γιατί μιλάει. Στο θέατρο μαθαίνει κανείς να ακούει, να βλέπει, να παρατηρεί και να σκέφτεται.
Υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες σε μια θεατρική παράσταση, όπως π.χ. ένας ηθοποιός να ξεχάσει τα λόγια του;
Είναι σπάνιο για έναν ηθοποιό να ξεχάσει τα λόγια του. Αν ο ηθοποιός- που είναι επαγγελματίας – έρχεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του, τα συναισθήματά του και ξεχάσει τα λόγια του ή μπερδευτεί, μπορεί να αυτενεργήσει σύμφωνα με το χαρακτήρα που υποδύεται. Πάντως ο (καλός) ηθοποιός δεν ξεχνά ποτέ πως εκείνη την στιγμή υποδύεται έναν ρόλο. Συμβαίνουν όμως και ατυχήματα. Πχ. κάποτε έχει συμβεί να χτυπήσει το κινητό κάποιου θεατή και μάλιστα σε μια κρίσιμη στιγμή της παράστασης. Ο ηθοποιός τότε είπε: «Χίλια συγγνώμη. Θα πάμε την σκηνή από την αρχή». Οι υπόλοιποι θεατές τον καταχειροκρότησαν και η παράσταση συνεχίστηκε.
Έχετε σκεφτεί να γίνετε ηθοποιός;
Το έχω σκεφτεί και δεν ήθελα να γίνω ηθοποιός. Η αλήθεια είναι ότι, όταν είσαι σκηνογράφος ή σκηνοθέτης, βλέπεις τα πάντα με αυτό τον τρόπο. Το μπροστά και το πίσω (από τις κάμερες) ή αλλιώς το πάνω και το κάτω (από τη σκηνή) είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι.
Σας δίνεται η ευκαιρία να βάζετε τον εαυτό σας στα σκηνικά και παράλληλα να κάνετε αυτό που σας ζητείται;
Πάντοτε υπάρχει περιθώριο δημιουργίας ακόμη και όταν οι περιορισμοί είναι μεγάλοι. Σημασία έχει ο τρόπος που θα διαχειριστείς κάθε θέμα. Επιπλέον, σημαντική παράμετρος στη δημιουργία είναι η συνεργασία με την υπόλοιπη ομάδα, το πώς συνεργαζόμαστε όλοι μαζί για να επιτύχουμε το κοινό αποτέλεσμα. Πάντα υπάρχουν τρόποι να βοηθήσεις με τις δικές σου ιδέες και να είσαι δημιουργικός.
Τι σας αρέσει περισσότερο στην δουλειά σας;
Το ότι θα μπω σε μια καινούργια περιπέτεια. Το ότι κάθε φορά, όσα χρόνια και να έχω στο θέαμα, αναρωτιέμαι «Ξέρω να το κάνω;» «Μπορώ να το κάνω;» Αυτό που μου αρέσει επίσης πολύ στην δουλειά μου είναι όταν συλλαμβάνω την ιδέα που τελικά θα υλοποιήσω. Άλλη σημαντική στιγμή είναι όταν παραδίδω το έργο. Νιώθω ταυτόχρονα χαρά και λύπη. Είναι σαν να έχεις πάει διακοπές και γυρίζεις πίσω. Χαίρεσαι που το έζησες, λυπάσαι που τελείωσε.
Ποια είναι η αγαπημένη σας παράσταση από αυτές που έχετε σκηνοθετήσει!
Αυτή που δεν έχει γίνει ακόμη. Αισθάνομαι ακόμη αρκετά πίσω σε σχέση με εκεί που θα ήθελα να φτάσω. Ενδιαφέρομαι να ξεπερνώ τους κανόνες και να αντιμετωπίζω νέες προκλήσεις. Παρότι σκηνοθετώ όπερα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος θυμάμαι με μεγάλη συγκίνηση μια θεατρική παράσταση που σκηνοθέτησα βασισμένη στο βιβλίο «Ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον» του Ρίτσαρντ Μπαχ. Την παράσταση αυτή την ξεχωρίζω γιατί την φτιάξαμε για να παιχτεί σε χώρους που οι άνθρωποι εμποδίζονται ή δεν έχουν δει ποτέ θέατρο.
Παίξαμε στο Άσυλο Ανιάτων, σε ακριτικές περιοχές κλπ. Η αισιοδοξία και η χαρά που εισέπραξα από τους θεατές αυτής της παράστασης δεν περιγράφεται. Στο πλαίσιο της περιοδείας αυτής της παράστασης σε απομακρυσμένες περιοχές, είχαμε κλείσει να παιχθεί σε ένα μικρό χωριό. Μας κάλεσαν στο τηλέφωνο και μας είπαν πως τα παιδιά λιγοστά παιδιά του τοπικού σχολείου δεν μπορούν να έλθουν στην παράσταση εκτός από ένα και αφού μας ζήτησαν συγνώμη μας πρότειναν να ακυρώσουμε τη παράσταση. Εμείς πήγαμε και παίξαμε για αυτό το ένα παιδί. Το παιδί αυτό ζούσε σε ένα μέρος με δύσκολο κλίμα, βαρείς χειμώνες κλπ. Στη ζωή του το μόνο «θέαμα» που είχε ήταν η τηλεόραση. Και «κάποτε» είδε κάποιους ανθρώπους που η δουλειά τους ήταν να κάνουν τους «γλάρους» και να λένε παραμύθια. Ανθρώπους αληθινούς, όχι στο γυαλί, που ήρθαν εκεί γιατί το άξιζε να είναι ο θεατής τους. Με εκείνη τη παράσταση διευρύναμε τον κόσμο και τις δυνατότητες ενός νέου ανθρώπου του δώσαμε και μας έδωσε αγάπη. Ο στρατός λειτουργεί με την εξής αρχή: Όταν ένας φαντάρος είναι αιχμάλωτος, όλοι οι υπόλοιποι πάνε να τον σώσουν ακόμη και αν πέσουν, όλοι, στη προσπάθεια. Αυτό κάναμε και εμείς οι «θεατρίνοι» και ας μην είμαστε στρατός.
Γιατί επιλέξατε το θέατρο και όχι τον κινηματογράφο;
Έχω κάνει και κινηματογράφο (και τηλεόραση) αλλά το θέατρο είναι πολύ ανώτερο. Το θέατρο είναι ζωντανοί άνθρωποι. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατασκευαστεί και να επιτύχει σε σχέση με τα άλλα είδη θεαμάτων. Ο κινηματογράφος έχει μοντάζ. Αν δεν «σου βγει» το ξανακάνεις. Το θέατρο συμβαίνει ή τώρα ή ποτέ. Είναι ζωντανό. Ο ηθοποιός και ο θεατής προσπαθούν να συνδεθούν και να μείνουν συνδεδεμένοι σε όλη τη παράσταση. Αν ο ηθοποιός επιτύχει τον στόχο του μπορεί να αλλάξει τη ζωή του θεατή. Το θέατρο φτιάχτηκε για να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους δείχνοντάς μας τη φύση μας. Όσο υπάρχουν προσωπικά, κοινωνικά, πολιτικά προβλήματα, προβλήματα αγάπης, όσο υπάρχει άνθρωπος, θα υπάρχει θέατρο.
Γνωρίζουμε ότι ασχολείστε με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ποια είναι η άποψή σας για αυτά;
Τα λατρεύω αρκεί να μην καταχρώνται το χρόνο μου και να έχουν να μου δώσουν κάτι ενδιαφέρον. Το ίδιο συμβαίνει και με την τηλεόραση. Και στις δύο περιπτώσεις όταν ακούμε για προβλήματα όπως ο εθισμός, η η βία κλπ δεν φταίει το μέσο. Συνήθως φταίει ο λόγος που επιλέγουμε ένα παιχνίδι και κάποιες φορές, όταν υπάρχει αρκετή παραμετροποίηση, ο τρόπος με τον οποίο παίζουμε. Το σημαντικότερο πάντως είναι η επιλογή. Το παιχνίδι που επιλέγουμε είναι απλώς διασκεδαστικό ή ψυχαγωγικό; Ακόμη και αν είναι το πρώτο, τελικά μας διασκεδάζει ή μας οδηγεί σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές «πρέπει να μαζέψω όλους τους πόντους/όλα τα αντικείμενα/να λύσω όλες τα quests/ να φτάσω level τάδε/ να το τερματίσω». Γιατί; Έχω μια καλή απάντηση ή παίζω από συνήθεια ή επειδή παίζουν και άλλοι κλπ; Κι ακόμη, ποιος είναι ο ουσιαστικός σκοπός του παιχνιδιού; Υπάρχουν παιχνίδια-δολώματα που πείθουν τους παίκτες να τα «επενδύουν» σε αυτά τα χρήματά τους για να αγοράζουν καλύτερες συνθήκες μέσα στο παιχνίδι. Αληθινά χρήματα δηλαδή για καλύτερες συνθήκες σε ένα πλασματικό κόσμο που θα εξαφανιστεί αργά η γρήγορα (μαζί με τα χρήματα του παίκτη). Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι μια χαρά αρκεί να μπορεί κανείς να παίζει με μέτρο κάτι που πραγματικά τον βελτιώνει με τα δεδομένα του πραγματικού κόσμου.
Γιατί, κατά την άποψη σας οι νέοι μένουν πολλές ώρες προσκολλημένοι στα ηλεκτρονικά παιχνίδια;
Μας αρέσει να κοιτάμε το φως. Και οι οθόνες έχουν πολύ φως. Πολλά χρώματα, σχήματα, κίνηση, δημιουργία, φαντασία, όλες τις ώρες τις μέρας, όποτε το θελήσουμε, ασταμάτητα. Το μυαλό διψά να ερεθιστεί να μπει σε μια αίσθηση προσπάθειας, ελέγχου, κατανόησης ενός (νέου) περιβάλλοντος.
Αυτή η αίσθηση όμως είναι μια ψευδαίσθηση. Συχνά μια πανέμορφη και διαφέρουσα ψευδαίσθηση, πάντως ψευδαίσθηση. Όταν ο αληθινός κόσμος δεν μας προσφέρει αρκετές συγκινήσεις, ή μας πληγώνει καταφεύγουμε στον ψηφιακό. Εκεί όμως οι κανόνες αλλάζουν. Το μυαλό μας προσαρμόζεται με τα νέα δεδομένα του ειδώλου μας που δεν χρειάζεται τροφή, νερό, ξεκούραση που είναι φτιαγμένο μόνο για ένα σκοπό: να παίζει και τότε χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας μέχρις σημείου που καταστέλλουμε τις βιολογικές και τις κοινωνικές μας ανάγκες.
Ποια είναι η λύση: το να επιδιώκουμε συγκινήσεις και στον αληθινό κόσμο. Και αυτός θα γίνει καλύτερος και εμείς.
